Kalvinizm Nedir?

Terim

Kalvinizm, Jean Calvin’in hoşlanmadığı ve genellikle yanlış izlenim bırakan bir terimdir. Bu terim, Rab’bin Sofrası’na ilişkin Reform öğretisinden kendilerini kesin bir şekilde ayırmaya çalışan Luteryenler tarafından bir hakaret terimi olarak ortaya çıkmıştır. Tıpkı Martin Luther’in Luteryen terimine karşı çıkması gibi, Calvin bu terimden uzaklaşmış olsa da, bu terim yine de kalıcı olmuştur.

Kalvinizm, Calvin’in teolojisinden çok daha fazlasını içerir. Öncelikle, Calvin’in öğretilerinde Luther’in ve Huldrych Zwingli’nin teolojisinden çok şey olmakla birlikte Kalvinizm olarak adlandırılan şeye katkıda bulunan başka birçok teolog da vardır; bunlar arasında Philip Melanchthon, Martin Bucer ve Theodore Beza bulunmaktadır. Bu nedenle, Reform Protestan ifadesini kullanmak daha doğru olurdu. Bununla birlikte, Kalvinizm terimi bilinir olduğu ve yaygın olarak kullanıldığı için hâlâ işlevseldir.

Teoloji

Kalvinist doktrinin temel unsurları arasında, Tanrı’nın yaratıcı gücü ve ilahi sağlayışıyla gösterdiği egemenliği, tüm yaşamın kaynağı ve normu olarak Kutsal Kitap’ın yetkisi ve insanın günahkârlığı ve sorumluluğu yer almaktadır. Kalvinizmi ayırt eden özelliklerden biri, Hristiyan yaşamında yasanın kalıcı işlevine verdiği önemdir. Calvin’e göre Tanrı’nın Yasası, On Buyruk’ta özetlendiği şekliyle, sürekli geçerliliğe sahiptir ve Hristiyan yaşamının kuralı olarak kabul edilir.  Kalvinizm Kutsal Ruh’un kişiliği ve işine güçlü bir vurgu yapar; aklanma ile kutsallaştırılmayı birbirinden ayırırken her ikisinin de vazgeçilmez olduğunu belirtir. Ayrıca, Tanrı’ya yaraşır bir yaşamın, merhametle yoğrulmuş bir tutumun ve yasa ile adalet üzerine sürekli düşünmenin, bizi aklayan tek gerçek kurtaran imanın işaretleri olduğunu ifade eder.

Kültürel açıdan Kalvinizm, (kilise içinde) Tanrı’nın Sözü’nün duyurulmasına tehdit olarak görülen putperest imge kültüne karşı direnişe ve (kilise dışında) Tanrı’ya ibadet etmenin bir aracı olarak sanat ve kültüre yönelişe yol açtı. Tanrı’yı tanımanın önemine dair Söz’e odaklanılması, okullarda, evlerde ve kiliselerde bir “okuma kültürü” doğurdu; bu da yüzyıllar boyunca Kalvinizmi birçok entelektüelin yuvası hâline getirdi. Kalvinizmin bilime açıklığı, Calvin’in Tanrı’nın yaratılışta da kendisini açıkladığı görüşünden kaynaklanır. Bilimsel araştırma, Tanrı’nın tanınmasına katkıda bulunur ve bu görüş akademisyenlere büyük bir itici güç sağlamıştır.

Beş Nokta Kalvinizm ifadesi, 1618–1619 yıllarında Hollanda’nın Dordrecht kentinde toplanan Reform Sinodu tarafından formüle edilen beş doktrini ifade eder: tamamen bozulmuşluk, koşulsuz seçim, sınırlı kefaret, karşı konulamaz lütuf ve kutsalların sona dek dayanması (Bu doktrinler İngilizcedeki baş harflerin bir araya gelmesiyle lale anlamına gelen TULIP kısaltmasıyla özetlenmiştir). Ancak sınırlı kefaret doktrini yanlış anlaşılmaya müsaittir. Mesih’in kefaret işi kudret bakımından asla sınırlı değildir; uygulandığı herkesi tamamen kurtarır. Fakat bu kefaretten faydalanacak olanların sayısı belirlenmiştir; yalnızca gerçek kurtaran imana sahip olanlar -yani Tanrı’nın “seçtikleri”- içindir. Daha da önemlisi, Calvin’in ve Kalvinizmin teolojisi bu beş noktadan çok daha fazlasıdır. Aslında Kalvinizmin merkezinde önceden belirlenme öğretisi değil, Tanrı’nın yüceliği vardır.

Yaşam Tarzı

Kalvinizmin aklanma, kutsallaştırılma ve kilise disiplini uygulamaları konusundaki görüşleri, Kalvinistler arasında Kutsal Kitap’ın güçlü bir şekilde şekillendirdiği bir yaşam tarzının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sola Scriptura (Yalnızca Kutsal Yazılar) ilkesi ve yasanın işlevi, vaazın önemini, kilise disiplininin gerekliliğini ve sivil otoritelerle kilise yönetimi arasındaki ayrımı vurgulayan bir kilise düzenini doğurmuştur. Kutsal Yazılar’ın birliğine dair anlayış, kilisenin Eski Antlaşma’daki İsrail ile özdeşleştirilmesine yol açmıştır. Bu özdeşleşme, hem vaazda hem de litürjide Mezmurlar kitabına duyulan özel bir ilgiyle kendini göstermiştir. Bu mezmurların söylenmesi, Kalvinizmin başka bir özelliği olan kutsal yolculuk motifiyle birleşerek bu özdeşleşmeyi daha da güçlendirmiştir. “Bu dünya bizim evimiz değil; sadece geçici olarak buradayız” sözünde ifadesini bulan tutum, milliyetçilik ve maddiyatçılığın etkisini azaltmış, çalışma ve hizmet etiğini teşvik etmiştir.

Yayılma

On altıncı yüzyılda Kalvinizmin yayılışı, zaman ve kapsam açısından gerçekten de etkileyici olarak nitelendirilebilir. 1554 yılına gelindiğinde Avrupa’da yaklaşık yarım milyon Reformcu Hristiyan vardı; ancak 1600 yılına gelindiğinde bu sayı yaklaşık on milyona ulaşmıştı. En başından beri Kalvinizm güçlü bir uluslararası yönelime sahipti ve bu özelliğini hep korumuştur. Bu hızlı ve geniş yayılışın başlıca etkenleri arasında Calvin’in Cenevre’deki Akademisi, Heidelberg ve Leiden üniversiteleri ve Avrupa’nın dört bir yanından teologların, hukukçuların ve yöneticilerin yetiştirildiği pek çok Reformcu akademik kurum vardı. Kalvinizm, Batı toplumunu derinden etkilemiş, ayrıca Kuzey Amerika’da, Uzak Doğu’da (Endonezya, Güney Kore, Japonya) ve Güney Afrika’da kilise ve teoloji gelişmelerini biçimlendirmiştir. Kalvinizm sosyoloji, siyaset, ekonomi ve hukuk alanlarında da büyük bir etki bırakmıştır. Örneğin Calvin, ticarete hayati bir ivme kazandıran, faiz oranlarının geri alınmasına dair Kutsal Kitap temelli bir teori geliştirmiştir. Ancak Kalvinizm, yüzyıllar boyunca en çok kilisede ve teolojide etkili olmuştur.

Bu makale orijinal olarak Ligonier Hizmetleri blogunda yayınlanmıştır.

açar ve ikizlerin doğumuyla sonuçlanır. Bu doğumda, Perez’in Zerah’ın önüne geçmesiyle primogeniture (en büyük oğlun miras hakkı) ilkesi bir kez daha tersine döner. Daha sonra Yakup Yahuda’yı kutsayacak ve krallığın onun soyundan gelenlerle ilişkilendirileceğini söyleyecektir (Yar. 49:8-12). Bu kutsama yüzyıllar sonra Samuel’in zamanında görülmektedir (bkz. Mez. 78:67-72).